એક નાનું સરખું ગામ હતું. એક વાર પાદરે ભેંસો વેચાવા આવી.
ગામમાં એક પટેલ રહે. તેની પાસે કોઈ દૂઝાણું નહિ. એને થયુ કે હું એક ભેંશ લઉં. જઈને પટલાણી કહે- સાંભળ્યું કે? આપણે એક ભેંશ લેવી છે. આંગણે ભેંશ હોય તો સારું. છોકરાં છેયાને દૂધ મળે; બાકી મેળવીએ એનું દહીં થાય, ઘી થાય; ને જે સરસ મજાની છાશ થાય તે આડોશી પાડોશીને અપાય.
પટલાણી કહે – એ બધું ઠીક પણ આવી જાડી રેડ જેવી છાશ મારે મારા પાડોશીને નથી આપવી. છાશ તો હું મારાં પિયરિયાંને જ આપીશ.
પટેલ કહે – તે એકલાં તારાં પિયરિયાં જ સગાં, ને મારાં સગાં તો કાંઈ નહિ, કાં?
એમ છાશ નહિ અપાય.
પટલાણી કહે – નહિ કેમ અપાય? અપાશે! ઘર તો મારું ય છે ને? ને ભેંશ તો મારી યે તે, ને તમારી યે તે. બહુ બહુ તો દૂધ તમારાં સગાંને, પણ છાશ તો મારાં પિયરિયાંને!
પટેલ કહે – જોયો છે આ ડંગોરો!
પટલાણી કહે – તમારા સગાને આપો!
આમ કરતા વાત વધી પડી ને પટેલ – પટલાણી લડી પડ્યા!
એક તો બેઉ અજડ – ને એમા વઢવાડ થઈ. પછી જોઈ લ્યો! પરોણી લઈને પટેલે પટલાણીને સબોડી નાખ્યાં! ઘરમાં હો – હો થઈ રહ્યું આડોશી પાડોશી દોડી આવયા.
બધાં પૂછે – છે શું, પટેલ? આ શું માંડયું છે?
પટલાણી ફહરયાદ કરતાં કહે- જુઓ તો બાપ, આ વાંસામાં સોળ ઊઠ્યા છે તે! પટેલનો કાંઈ હાથ છે. મને ઢીબી નાખી!
પટેલ કહે – તે કો’કની જીભ ચાલે, ને કો’કનો હાથ ચાલે!
પાડોશી પૂછે – પણ છે શું? કજિયો શાનો છે?
પટલાણી કહે – અમારો કજિયો તો છાશનો છે. પટેલ કે’છે કે, છાશ તારાં પિયરિયાંને નહિ! તે નહિ શું કામ? દૂધ ભલેને એનાં સગાં ખાય; મારાં પિયરિયાં સુધિ છાશે નહિ? એ મારે નહિ ચાલે!
ત્યાં તો પાછા પટેલ ખિજાયા ને પરોણી લઈને દોડ્યા. પાડોશમાં એક ઠાવકો વાણિયો હતો. તેણે વિચાર્યું : અરે, ભેંશ તો હાજી ભાગોળે છે, છાશ છાગોળે આવી નથી ને આ ધમાધમ શાની?
વાણિયો હતો યુક્તિવાળો. જઈને કહે – પટેલ, પટેલ! વઢવાડ તમે પછી કરજો. પહેલાં મારું નુકશાન ભરપાઈ કરો. આ તમારી ભેંશો હમણાં શિંગડું મારીને અમારી વંડી પાડી નાખી – તે ચણાવી આપો! આમ તમારાં ઢોર રઝળતાં મૂકી દેતાં શરમાતા નથી?
પટેલ કહે – અરે પણ! મારી પાસે ભેંસ વળી ક્યારે હતી તે તમારી વંડી પાડી નાખે?
વાણિયો કહે – ત્યારે તમે કઈ ભેંશની છાશ સારું લાડો છો?
પટેલ – પટલાણી શરમાઈ ગયાં ને છાનાંમાનાં પોતાના કામે લાગી ગયાં.
